Atatürk’ün ekonomik model arayışları iki dönemde değerlendirilmelidir. Tarıma dayalı uygulamalar için 1923-1931 dönemi ile sanayi hamlesi ve planlı kalkınma için 1931- 1938 dönemi .Önceki başlıklarda özet değerlendirmeler yaptık. Bu ikinci yazımızda planlı dönem ve devamını özetleyeceğiz .

Dünyada Planlı kalkınmayı yapan 2. Ülkeyiz. Sanayi planlaması 2 Planlı ve 5 er yıllıktır.Burada bir "mucize" izlenmiştir.

Bu 5 yıllık plan 4 yılda bitmiştir. Aksatmadan, tam bir mali disiplinle uygulamada başarılı sonuçlar alınmıştır.

Planlı dönem , ulaşım, kimya sanayi, alanlarındaki uygulamalarla başlamıştır.

1934 te Sümerbank, bez dokuma, halı ,ayakkabı(çarık yerine), battaniye üretimine geçilmiştir.

1935 te Etibank ve Maden Tetkik Araştırmaları (MTA) merkezi ile yeraltı zenginliklerimiz değerlendirilmeye başlandı.

Uşak, Alpullu, Turhal şeker fabrikaları üretime geçti.

Beykoz Deri ve Kösele, Yalova Kağıt ,Bursa Merinos, Silolar(TMO) ,kurulan KİT (Kamu İktisadi Teşebbüsleri) öncü işletmelerdi.Daha sonraki dönemde İDT(İktisadi Devlet Teşekkitleri) tamamlayıcı devlet işletmeleri olacaktır.

1926 da Kayseri de kurulan uçak fabrikası ve

1927 de kurulan Türk Tayyare Fabrikası

1935 de Türk kuşu kurumunu oluşturdu.

Tüm alt sistemleri tamamlayan işletmeler ve bu satırlarda ismi geçmeyen işletmelerle birlikte DEVLETÇİ MODEL’i oluştururlar.

Bu devletçi model her alanda tüm faaliyetlerini başlatmış uyumlu  yönetici kadro ile, başarılı başlangıcı gerçekleştirmişlerdir.

DEVLETÇİLİK NEDİR?

Cumhuriyet’in ilanından sonra Ekonomi modeli arayışı sürdürülen ilk denemeler tarım alanında yapılmıştır.

Çiftçinin baş belası olan ağır vergiler kaldırılmış, teşvik edici yasalar çıkarılmıştır.

Ancak alt yapılanma ve öncü uygulamalar beklenen sonuçları verememiştir.(Bu satırların yazarına göre)

İlkel araç ve metodlarla yapılan uğraşılar tarımda ilerlemeyi gerçekleştiremedi.

Özel teşebbüsü çalışmalarına uygulamaları genç T.C nin başka arayışlarına yol açmıştır.Başka alanlarda deneme arayışınını zorunlu kılmıştır

İşte bu durumda özel sektörün izleyeceği devletin öncülüğünü yapacağı  bir sistem görüşü öne çıktı.Yani Devlet öncü özel sektör izleyici olacak, alt yapı bazında taşlar yerlerine oturtulacaktır.

Mustafa Kemal Devletçilik Modelini şöyle tanımlar.

Bize göre devletçilik Ne batı kapitalistlerindeki sermaye sistemi, nede Bolşevik (sovyetler) lerin tanımladığı kollektivizm. Türkiyeye  has bir modeldir...Türkiyenin ihtiyacına göre düşünülmüş Türkiye’ye has bir modeldir. Bu bir DEVLETÇİLİK MANİFESTOSUDUR.

Atatürk’ün Sovyetlerin lideri Leninle mektuplaşmaları vardır.Hatta Sivas Kongresi sonrası(4 Eylül 1919) açıkladığı, biz Cumhuriyetle ülkemizi yöneteceğiz..Sözleri üzerine ,

Sovyetler Kuzeydoğu ve Doğu Anadolu’da işgal ettikleri yerleri terk etmişlerdi.

1934’de 1. Sanayi planı uygulamalarında Sovyet Rusya’dan teknik eleman, hibe ve kredi alan T.C dış alım –dış satım ilişkilerinide genişletmiştir.

SONUÇ:

Biz burada Mustafa Kemal’in dehasını bir kez daha yineleyelim. Gerçekten az zamanda çok işler yaptık, yaptıklarımızı asla yeterli görmüyoruz diye haykıran bir lider için ne söyleyebiliriz ki... Taktire şayan deriz... Düşünün; Kendisi ekonomist olmadığı halde ‘’ Ünlü ingiliz ekonomist Keynes’in 1939 da söylediği  devletin öncülüğü tezini  Atatürk 1929 da uygulamaya koymuştur.

Bu açıklama Atatürk’ün yaptıklarının diğer  ülkelere örnek olması açısından önemlidir.

Her konunun uzmanı, herşeyin kompedanı sanki M. Kemal için söylenmiş gibi...

Ne yandan bakarsak güzel, Ne yandan bakılsa güzel yakıştırması yapanlar haksız değiller.

Cumhuriyetin ilk yıllarında böylesine üretken işletmeler kurulmuş, üretmiş ve yayılmıştır.

Atatürk Orman çiftliği örneği ....gibi, Satılan satılmaya devam edilen Kamu iktisadi Teşebbüsleri (KİT) ve diğer devlet işlermelerinin yerine KİT ler yeniden kurulmalıdır.Çünkü Kapitalizm , Liberalizm, Küreselleşme....gibi kavramlar çökmüş durumda.

Değişen ve değişecek olan YENİ DÜNYA DÜZENİ’nde , Türkiye’de yerini almak zorundadır.. Üstelik Virüs faciasından sonra bu durum kendisini göstermiş, zorunlu tercih doğmuştur.

Çözüm; yenilikçi görüş, akılcı uygulama ve gerçekçi bekleyiştedir.

Muzaffer TOSUN  05306009606